Yollarda Hayat Var...: DOĞU YA DOĞRU

HASANKEYF, MOR GABRİEL MANASTIRI, BÜRYAN, DİYARBAKIRİ BATMAN, GÜMÜŞ, İŞLEME, DEYRULUMUR, SÜRYANİ KİLİSESİ, KİLİSE, CAMİ, MERYEM ANA, VEYSEL KARANİ, KADAYIF, MALABADİ KÖPRÜSÜ, DİYARBAKIR ASKERİ HAVAALANI

Doğuda 2.gün;

Bir önceki gün neler yaşadık,nereleri gezdik, yazı için tıklayın!

Gece uzun uzun sohbet ettikten sonra sızmakla dalmak arasında birşeyler yaşayıp, sabah da erkenden kalkıyoruz.
Eeee biz İzmirliyiz karnımız acıktı mı şööyle domat, peynir, zeytinli kahvaltı ararız, peki Batman da bunu bulmak mümkün mü , elbette ki Hayırrrr.

Burada kahvaltı dedin mi “Büryan” akla geliyor, aslında her türlü et ürünü, ciğer, kavurma da makbul. Nuriş ben böyle kahvaltı edemem diye tutturunca etrafta aranıyor başka kahvaltılıklar, ama bulunan da bir iki poğaçayı geçmiyor.

Büryanla kahvaltı mı olur dediğinizi duyar gibiyim , oradan ayrıldıktan birkaç gün sonra "asıl büryansız kahvaltı mı olurmuş" derken buluyorsunuz kendinizi. Et deyince yağlı olabileceğini düşünmeyin çok yanılırsınız. Bu lezzet tam da yemede yanında yat cinsinden :)

Büryan hakkında biraz bilgi vermem gerekirse; kelime anlamı olarak "etin bir yanı" demek, aslında Siirt in meşhur bir tadıymış, ama civar bölgelerde de çok seviliyor. Yapımı çok zahmetli , işin kolayına kaçmadıkları için de bir yiyen tadını bir daha unutamıyor.

Büryan ın yapımı için kuzu ikiye bölünüyor. But ve kemikleri ayrılan etler, çengeller ile 2.5 metre derinliğinde bir kuyu içerisinde, askıda kalarak, yani direkt ateşe temas etmeden pişiriliyor. Pişirme işlemi sırasında kuyunun kapağı kapatılarak etrafı üstten hiç hava almayacak şekilde çamurla kaplanıyor. Pişirme sonunda geriye sadece etin ancak üçte birlik kısmı kalıyormuş. Masraftan kaçmak yok yaniiiiii

Lokum gibi yumuşacık ve süper lezzetli büryanlarımızı yedikten sonra, yola koyuluyoruz. Batmanın simgesi olan; petrol çıkaran atbaşlarını görmek üzere. Dibine kadar gidebiliyorsunuz, gördüğünde korkuyor insan bu azılı teroristler için tam da hedef noktası diye, tabii yol kenarındaki asker gözetleme noktalarını görünce bu fikrimiz tamamen değişecek, asıl hedef onlar, delik deşik dağların arasında, tam göz önünde, hiçbir sığınağı olmayan, derme çatma gözetleme kuleleri bunlar, komplo hazırlamaya gerek yok, adam zevk için bile ateş etse, o pisliği görebilmek imkansız. Bol bol resim çekiliyoruz, buralarda görmeye alışmadığımız görüntüler bunlar.

Makinanın ayarı bozuk olduğundan 2006 tarihli çıkmış :)

At başlarından sonra Midyat a doğru yol alıyoruz şimdi de. Tamamen el işçiliği gümüş takı atölyeleri ile donatılmış bir yer burası. Tek tek geziyoruz gümüş dükkanlarını, nasıl güzeller, hepsini gözüm kapalı alıp çıkabilirim ama tabii iyi bir bütçede lazım bunun için, ufak bir kolye ucu alıp çıkıyorum. Hepimiz kendimizi şımartmak için irili ufaklı hediyeler alıyoruz.

Sürekli tur otobüsleri çalışıyor, yerli ve özellikle de yabancı turist çok, gözlemlediğim en önemli şey diğer yerlere göre daha fazla açık saçık insan var ve göze batmıyor. Ben şahsen Batman da gezerken rahatsız olup ufak da olsa bir bolero aldım omuzlarıma. Ama midyat gayet modern. Tüm o kalabalık gezip alışveriş yapıyor , boş dükkan yok gibi neredeyse.

Çok bakımlı, lüks ve yaşanılabilir bir yer olarak aklımda yer ediyor Midyat.

Az gidip uz giderken tepenin üzerinde ayran satan bir tezgah görüyoruz , o sıcakta bizi daha memnun edecek birşey olamazdı sanırım. Zaten bu gezide sürekli yollarda durup durup ayran içtik, etrafınızda satan birileri mutlaka oluyor.

Boş durur muyum hemen atlıyorum arabanın üzerine ben de sallayacağım diye, sonra da kendi çalkaladığım ayranı içeceğim , ondan mı bu kadar güzeldi acaba :):):)

Ayran sade değil de kekik suyuyla denenmeli bence, amca kekik suyunu arabanın önünden çıkarıp bizim ayranlara boca edince bu cümle çıktı ağzımdan. O nasıl güzel bir lezzet, doğal kekiğin suyu eklenince içinizi ferahlatacak bir karışıma kavuşmuş oluyorsunuz ki başta biraz temkinli yaklaşmıştım itiraf edeyim.

Tüm ağzımızı ayranla beyaza buladıktan sonra , basıyoruz gaza, hatta o kadar çok basmışız ki yolu kaçırıyoruz, bilmediğimiz ıssız bir yerdeyiz, ileri de silahlı korucular var, Allah tan yanımızda Hamzalar var da gidip konuşuyorlar, ben tırsmış vaziyette arabada beklerken. Yolu tarif edince geri dönüyoruz.

Mor Gabriel (Deyrulumur) Süryani Manastırı önümüzde beliriyor, inanılmaz bir yer, o kadar büyük ve bakımlı ki hayran oluyorsunuz.

Midyat’ın 23 km uzağında yöredeki en eski manastır olması nedeniyle yıllardan süzülmüş tarihsel özelliğini gözler önüne sermekte. Bu başyapıtın temelleri ilk olarak MS. 397 yılında Roma İmparatorları Arkadius ve Anurius döneminde, Mor Samuel ve Mor Şemun adında iki Süryani rahip tarafından atılmış.

Manastırın içinde 6. yüzyıldan kalma Azizler evi, Meryem Ana Kilisesi ve Teodora Kubbesi yapıları mevcut. Bu yapıların en gözdesi Teodora Kubbesi. Bu kubbe, İmparator Arkadius’un kızı Teodora’nın maddi yardımıyla ovalımsı bir şekilde pişmiş tuğlalardan yapılmış sekiz kavisli ilginç bir kubbe.

Manastırın sadece kibrit çöplerinden yapılma küçük bir örneğini inceliyoruz, aramızda bi ateşlesek ne olur geyiği dönüyor .

O kadar yüksek , aynı renk ve uzun surları var ki kendinizi film platosunda gibi hissediyorsunuz. Ayrıca bu kadar dağ başında olsanız da inanılmaz derecede temiz wc leri bulunuyor, takdir ettim

Havuç rengi saçları olan çocuk bize tüm manastırı gezdiriyor, turun sonunda hiç para almamalarını garipsiyoruz, sadece süryanileri ve manastırı gönüllü tanıtmak için saatlerini ayırıyorlar size.

Manastırın alt bölümünde önem derecelerine göre din adamlarının mezarları bulunmakta, kimileri odalarda, kimileri de duvarların dibinde sıra ile . Sadece bir tanesi var ki hepimizi hayrete düşürüyor Mor Yakup rahibin mezarı. Bu rahip o kadar önemli ve alçakgönüllü biriymiş ki, ölünce “beni ayaklar altına gömün, benim insanlardan ne fazlalığım var ki yükseğe gömüleceğim” diye vasiyet etmiş, bu yüzden mezarı girdiğiniz odada gezdiğiniz zeminde, hiç gösterişsiz gömülü bulunuyor.

Kubbeyi oluşturan tavanı en ilgi çeken yeri, hiçbir harç , yapıştırıcı veya beton kullanılmadan tüm taşlar birbirine geçmeli olarak tamamlanmış, insan hayran oluyor o zamanın ilkelliğine rağmen böyle bir sanat eserini nasıl ortaya çıkarabildiniz diye

Oturup içinde bulunduğum havanın tadını çıkarıyorum, ortalıkta tek tip kıyafetli insanlar ağır ağır dolanıyor, hiç kadın görmüyorum bu arada.

Oradaki insanların bağlılıkları, sakinlikleri, düzeni farklı bir dünyada olduğunuzu hissettiriyor size. Ayrılıyoruz, aklımızın bir köşesinde; hep saygı ile hatırlanacak bir yer olarak.

Etrafında hiçbir yerleşimin bulunmadığı yollardan Hasankeyf e doğru ilerliyoruz. Batmandan 39 Km uzaklıkta bulunuyor. Buralarda ilerlemek insanı geriyor, sağınız ve solunuzdaki tüm dağlar ufacık mağaralarla dolu, içiniz ürperiyor.

Güvercinlik denilen yerde eskiden bir sürü güvercin yaşarmış. Bana korkutucu geldi biraz, teroristler saklansa kimseler bulamaz onları bu sınırsız mağaralarda.

Hasankeyf i yolun karşı tarafına tepeye taşımayı düşünüyorlar, çünkü üzerinden Ilısu barajının suları geçecek ve bu muhteşem güzelliği tarihten silecek. Başka yer yokmuş gibi. Taşısan da ancak insanları taşırsın, bu tarihi nasıl götüreceksin. Fikirler var elbet, köpüklere sarıp hiç zarar vermeden bütün olarak belli başlı yapıları taşımak gibi. Umarımmm…

Gördüğüm an büyüleniyorum, Kürtçe ismiyle “Heskif”, gerçek adını ise yekpare taştan yapılmış kalesinden dolayı “Hısn Keyfa”(güzel kaya) olarak almış.

Fotoğraf çekilmek için durduğumuzda etrafımızı 10-15 irili ufaklı çocuk sarıyor, oranın tarihini anlatmak için, bir kısmı kürtçe anlatıyor, diğerleri de o kadar hızlı ve hep bir ağızdan konuşuyor ki, anlamak mümkün değil. Para vermeyin diye tembihlendiğimiz halde birkaçına para verip paylaşın diyoruz, ooo bir kavga bir gümbürtü, parayı alıp kaçanlar, birbirini tekmeleyenler, söz dinleyip vermesek daha iyiymiş diye düşünmeden edemiyoruz.

Anlayabildiğim kadarı ile size çocukların tek bir ağızdan anlattıkları rivayeti yazayım; Sultan Süleyman Camii'nin minaresi inşa edilirken usta ile kalfa arasında bir anlaşmazlık çıkar. Kalfa işinden ayrılır ve El-Rızk Camii'nin minaresini yapmaya başlar. Kalfa işi bitirince minarenin açılışı için ustasını çağırır. Usta merdivenleri kontrol için yukarı çıkar, ama şerefede kalfasıyla karşılaşınca şaşırır. Kalfaya oraya nasıl çıktığını sorar. Kalfa da minare içinde ikinci bir merdivenin daha olduğunu söyler. Bunun üzerine kalfasının kendisini geçmesini gururuna yetiremeyen usta minareden atlayarak intihar eder!

Taş köprüden geçip olağanüstü masallar ülkesine giriş yapıyoruz bir anda. Köprünün üzerinde herhangi bir kitabe olmadığından kaç yılında yapıldığına dair kesin bir bilgi bulunmamaktaymış

Dicle nehrinin kenarında kurulmuş, dağın içi komple ufacık mağaralarla dolu, ki önceleri hepsinde insanlar yaşıyormuş (hala bir yaşlı teyze yaşıyor ufak bir mağarada), bu şekilde mağara hayatıyla şehirleşme başlamış zaten.

Nehrin üzerinde dinlenmek ve yemek için restoranlar var. Nasıl rahat anlatamam, ister oturma yerlerinin altındaki masada bacaklarınız suyun içinde iken yemeğinizi yiyebilir, isterseniz üst taraftaki rahat yastıklara uzanabilirsiniz, keyfinizle, kahyasına kalmış artık..

Yemeğimizi yerken köprünün üstüne çıkan çocukları görüyoruz, düşmesinler diye içimiz giderken bir bakıyoruz ki o kadar yüksekten Dicle ye atlıyorlar, kimse demesin buralarda deniz yok yüzme bilmezler diye, yüzmeyi aşmış, akrobasi tadında hareketler yapıyor buranın insanı taa çocukluktan itibaren.

Dolaşmaya başlıyoruz, dağın altında kurulmuş salaş çay bahçesivari yerde oturup dinlendikten sonra, dağın üzerine çıkıp kalesini, mezarlıklarını bir güzel inceleyip, fotoğraflıyoruz.

Gördüklerimiz arasında neler yok ki,

BÜYÜK SARAY: Yapının en önemli özelliği binadan bağımsız, giriş kapısının karşısında dikdörtgen bir kulenin yükseliyor olması. Burası kesme taşlardan örülmüş, köprü ayaklarında olduğu gibi taşlar madeni kramplarla kenetlenmiştir. Bu özelliğinden dolayı dibindeki kasıtlı tahribata rağmen kule yıkılmamıştır. Burası ya bir gözetleme kulesi; ya da yıldırımlık görevi yapıyordu.

KALE'DEKİ ULU CAMİ:Tarihi kayıtlardan buranın bir kilise kalıntısı üzerinde inşa edildiği anlaşılıyor. Giriş kapısının üzerindeki kitabeden, birbirine eklenerek yapılan mekanlardan eserin birçok değişikliğe uğradığı anlaşılıyor.

EL-RIZK CAMİİ:Bu gün camiden sağlam olarak sadece minare kalmıştır. Minarenin üzerindeki süsler, Arapça Kufi yazılar hayranlık verecek kadar güzel. Minarenin en önemli özelliği de çift merdivenli olması.

SULTAN SÜLEYMAN CAMİİ: Eyyubi Kürtleri'nin Sultanı Süleyman tarafından yapılmış olup, mezarı ibadet mekanına girerken doğuda yer alan odacıkta bulunmakta. Eser büsbütün harap ve sahipsiz olduğu için, bugün mezar olduğu nerede ise belli bile değil.

KÜÇÜK SARAY: Çok yüksek bir kayanın üstüne inşa edilen saray, anlatılır ki Sultan Melik el-Adil tarafından yeni evlendiği karısı için yaptırılmış. Bütün ovaya hakim olan gerçekten muhteşem bir yapı. Tavanda, sıvanın arasında kamışlara, meşe palamutlarına rastlanması bir tür ısı yalıtımının yapıldığını ortaya koymakta.

Diğer eserler;

Kızlar Cami, İmam Abdullah Zaviyesi, Kale Kapısı, Zeynel Bey Türbesi, Hasankeyf Kalesi, Küçük Kale (Halk arasında küçük kale olarak bilinen ve kalenin doğusunda yer alan kaya kütlesi bir zamanlar darphane olarak kullanılıyormuş. Artukulular ve Eyyubiler döneminde burada paralar basılmış. Bu paraların örnekleri Mardin müzesinde mevcut)

Gün batımını Hasankeyf den izlemek bir başka güzeldir derlerdi de bu kadar güzel olabileceğini tahmin bile edemezdim. Dicle nehrinden kızıl güneşin son anlarına şahit olmak kesinlikle yaşanması gereken bir tecrübe bence.

Tarih kokan bu yerde kaç medeniyet yaşamış, kaç farklı halkın ayak izleri bulunmakta, insanın aklı karışıyor böyle düşününce.

Apar topar Batman a dönmeye hazırlanıyoruz çünkü akşama düğün var, süslenmek lazım… Geri dönüş yolunda aslında buralarda birçok farklı dinin huzur içinde yaşadığını görüyoruz. Tam karşımızda bir kilise ve cami gözümüze ilişiyor, o kadar yakınlar ki birbirine, aslında birbirimizden hiç bir farkımız olmadığını idrak ediyoruz, bizi sınıflayarak ayırmaya çalışanlara inat yüzyıllardır, huzur ve barış içinde yaşamışız aslında.

Düğüne gelirsek şunu anlıyorum ki, buralarda sadece halay bilsen bayağı iş görür. Başka hiçbir oyun havası yok, düğüne başlıyoruz masamız ayrılmış, düğünün sonuna kadar bir sürü insanla tanışıyoruz, İzmirden gelen misafirler olarak.

Hem yorgunluktan hem de buranın halayına ayak uyduramamaktan ötürü pek de sahnelerde yer almıyoruz. Herkes zıplaya zıplaya halayda. Kadınların memeleri İbonun şarkısındaki gibi baş kaldırmış... (İbo nun bu şarkıyı bir düğünde yazdığına eminim)

Bir ara Veysel, halaydakilerin resmini çekiyor, hemen gidip uyarıyoruz “olum memeleri çekiyorsun sanacaklar da vuracaklar seni ayaklarından diye” :) Hak veriyor, ama çekilmeyecek gibi de değil vallahi hop hoppp…

1 saat, 2 saat derken hep aynı ton, hep aynı hareketler, bizi sarhoş etmeye yetiyor, düğünden kaçırıyorlar hemen, şehir merkezine. İşte süper şık ve bakımlı bir Mado var karşımda. İnanılır gibi değil. Kocaman bir bahçesi ve terası var, bayıldım.

Tatlılarımızla mutlu mesut takıldıktan sonra düğüne biraz daha uğruyoruz, sonra da resmen uçarak eve gidip yataklarımıza süzülüyoruz. Bu anın keyfi unutulamaz. Gözler kapanıveriyor…

Bugün bol bol gezip, kültür şoku yaşadık, hiç bilmediğimiz, hatta korktuğumuz ama bizim vatanımız olan topraklarda. Hayal bile edemeyeceğim kadar keyifli bir gündü.

Yarın artık geri dönüş yolunda olacağız, ama daha öncesinde; Veysel Karani Türbesi, Malabadi Köprüsü, Diyarbakır da son gezi ve nargile, meşhur kaburga dolması, Diyarbakır kadayıfı, çarşısı ve havaalanı var.

Gezimin 3.gününde tekrar görüşmek dileğiyle, şimdilik kaçtım…