SALSA NEDİR? (A.Mehmet Sezen)

SALSA

İspanyolca’da kelime anlamı olarak baharatlı ve acı bir "Sos" anlamına gelen Salsa, herhangi bir rutine bağlı kalmaksızın, doğaçlama olarak yapılan "serbest stil" bir danstır. 

Bu özelliğinden dolayı da, salsanın orijinal türü diye bir şeyden bahsetmek olanaksızdır. Kolombiya Cali sokaklarında dans eden insanlar, Küba Havana'nın klüplerinde dans edenlerden farklı bir şekilde dans ederler. Aynı şekilde Miami'de yaşayan Kübalılar, Küba'da yaşayan Kübalılar'dan farklı bir şekilde dans ederler. Dünyanın her yerindeki dansçılar Salsa müziğini kendilerince yorumlar ve kendi stillerini yaratırlar. Denebilir ki, dünyada belki de salsa yapan kişi sayısı kadar stili vardır. Salsayı bugün bildiğimiz farklı ve figür zenginliğine sahip bir dans yapan şey zaten gelişiminde çok büyük bir oranda yaratıcılığın kullanılmasıdır.

Buna karşın, aynen bir dilin lehçeleri olması gibi, dünyanın belirli bölgelerine belirgin olarak diğerlerinden ayrılan salsa stilleri vardır. Her birinin ayak figürleri ve dönüş özellikleri birbirinden farklılık gösteren bu stiller aynı dansı farklı yaklaşımları, farklı felsefeleri, farklı modaları olarak kabul edilebilir. Bunlardan en çok bilinenleri "Los Angeles (LA) Stili", "New York Stili", "Küba Stili" ve "Miami (Casino) Stili"dir. Her stil aynı salsa ritmini ayrı bir şekilde yorumlar ve etkileyici bir sanatsal yaratıcılık içerir.

LOS ANGELES (LA) STİLİ SALSA

Yapılan salsa yarışmaları ve festivallerine bakılırsa, dünya üzerinde en fazla uygulayıcısı bulunan salsa stili parlak gece eğlencelerinde ortaya çıkan Los Angeles stilidir demek pek de yanlış olmaz. Temel adım olarak paralel sistem mambo adımını kullanan LA stili, jazz dans, swing ve salon danslarından izler taşır. Bu stil erkeğin bayanı çizgisel bir hareketle vücudunun yanında geçirmesi için yönlendirdiği "Cross Body Lead" hareketleri üzerine kuruludur. Bayanın sürekli düz bir çizgi takip ettiği, erkeğin bunu sağlamak için bu çizginin bazen üzerinde bazen dışında yer alması, bu stili diğerlerinden ayıran en önemli öğelerdendir. LA stili bu özelliği ile bayanı ön plana çıkaran bir türdür.

1-ON-1 diye adlandırılan; yani başlangıç adımı olarak müzikteki bir barın birinci vurusunu kullanan LA stili salsa, bu özelliği ile çok sayıda yatırma, dönüş, düşüş gibi akrobatik hareketler ile keskin başlangıç ve bitişleri mümkün kılar. İzleyenlerin başını döndüren bu seksi ve etkileyici hareketler, özellikle gösteriler için bu stili çok elverişli hale getirir. Küba stiline has olan karmaşık kol hareketleri LA stilinde baskın değildir.

LA stili salsa, içinde barındırdığı "shine" adı verilen karmaşık ayak figürleri ve şık el ve vücut hareketleri ile çiftlerin birbirlerinden ayrı bir şekilde dans etmesine olanak tanır. Dans rutininde verilen bu mola, dansçıların hem kendi bireyselliklerini ortaya koymalarını, hem de partnerlerinin stilini takdir etmelerini sağlar. Ayrıca gösterilerde bir ya da daha fazla çiftin ortak shine'ları senkron yapıldığında büyük bir görsel zenginlik sunar. "Shine"lar daha çok conga vuruşlarının hızlandığı ve güçlü bir şekilde duyulduğu yerlerde yapılır.

      NEW YORK (NY) STİLİ SALSA

Temel adım olarak LA stili gibi mambo adımını kullanan ve hareketlerde LA'in çizgiselliğini barındıran New York stili pek çok mambo dansçısının yetiştiği New York'ta ortaya çıkmıştır. Bu stil yine mambo'dan gelen bir alışkanlıkla başlangıç adımı olarak bir barın ikinci vurusunu kullanmasıyla (1-ON-2) kendini belli eder. NY stili hem baylar hem de bayanlar için çok sayıda basit ama hızlı ve çoklu dönüşler içerir. NY stili diğerleri arasında belki de bayanı en çok öne çıkaran stildir.

Yapılan hareketlerin teknikliğine rağmen izlendiğinde LA stiline göre çok daha akıcı, karmaşıklıktan uzak, temiz ve yumuşak gözüken bir stildir. Müziğin ilk vurusunu adımsız geçiren bu stil, dansçıda daha melodik ve zengin bir tat bırakır. Belki de bu sebeple NY stili dans edenler, izleyenler için değil, sadece kendileri için dans ediyor gibi görünür.

"Shine" figürleri NY stilinin de temel öğelerinden olup dansçıların kendilerini sergilemesi için en uygun aralıklardır.

      KÜBA STİLİ SALSA

Küba stili bilinen salsa türlerinin en eskisidir denebilir. Salsa gibi köklerini Küba'dan alan bu tür, geleneksel Son, rumba ve orisha danslarının özelliklerini barındırır. Örneğin Küba stilinde görülen omuz silkeleme hareketi tipik bir rumba öğesidir. Bu stilde, diğer stillerin aksine erkeği ve erkek hareketlerinin baskınlığı ile göze çarpar. Temel adım olarak daha çok alternatif sistem Guapea (ters Mambo) adımını kullanır. Hareketler LA ve NY stillerindeki çizgisellik yerine daha yuvarlak hatlar üzerinde uygulanır.

Kübalılar dans ederken hızlı ve çoklu dönüşleri çok fazla kullanmazlar. Bunun yerine vücut hareketleri çok daha ön plandadır. Kübalı dansçıları izlediğinizde dansın afro-küban karakteri rahatlıkla görülebilir. Küba stili salsanın vücut duruşu diğer stillerden biraz farklıdır. Kübalı dansçılar biraz öne eğilerek ve dizleri öne doğru bükük şekilde dans eder. Ayrıca partnerler LA ve NY stillerine nazaran birbirlerine çok daha yakın pozisyondadır. Adımlar yine bu stillere göre çok daha küçüktür. Bu özellikleri ile yere daha yakın dans edildiğinden kalça hareketleri kendini çok rahatlıkla gösterir.

Kübalı dansçılar danslarını 1-ON-1 ya da 1-ON-2 diye gruplandırmazlar. Bunun yerine tempoyla birlikte ya da tempoya ters anlamında "a tiempo" ve "contra tiempo" terimlerini kullanırlar ya da "ezgiye göre dans etmek" ve "clave'e göre dans etmek" derler. Hızlı timba müzikleri "a tiempo" dans edilirken, yavaş son parçalarında "contra tiempo" dans ederler. Kübalı dansçılar kendilerini müziği oluşturan clave'e (müziğin her ölçüsünden kendini tekrarlayan 5 notalı ritmik doku) ya da bass, conga gibi tumbao'yu (Ölçünün 2. ve 4. vurularını belli eden ritim) çalan enstrümanlara göre ayarlarlar.

Perküsyonun ağırlıklı olduğu aralıklarda eşlerin birbirlerinden ayrılarak kendi hünerlerini sergilemeleri Küba stilinde de görülür. Dansın bu kısmındaki hareketler daha çok Africa tören danslarını çağrıştırır. Küba stili ayrıca pek çok çiftin birlikte dans ettiği "Rueda De Casino" ve bir erkeğin birden çok bayanı dans ettirdiği "Casino Suelta" türlerini de içinde barındırır.

      MİAMİ (CASİNO) STİLİ SALSA

Küba'da insanların toplandığı meydanlara verilen Casino isminin, 50'li yıllarda Havana'daki ünlü gece kulüpleri Casino Espanol veya Casino De Deportivo'dan geldiği söylenmektedir. Bu kulüpler o zamanın en ünlü salsa dansçılarının gelerek kendi aralarında küçük yarışmalar düzenledikleri, tüm hafta boyunca ortaya çıkarıp çalıştıkları figürleri birbirleri ile paylaştıkları mekânlardı. Bu dansçılar zaman içinde türettikleri bu hareketlere kendilerine göre bir isim bulmaya başladılar. Bu eğlence mekânlarının kapanmasından sonra burada ortaya çıkan dans stiline Casino, bu stille dans edenlere de Casinero denmeye başladı.

Nesiller boyunca aktarılan bu dans 80'lerin başında kübalı göçmenler tarafından Güney Florida sahillerine taşınana kadar Küba dışında kimselerce bilinmiyordu. İlk yıllarda O Miami ve Miami Hilton'un içindeki Club Mystique'de görülmeye başlanan bu orijinal dans stili çember halinde de yapılabildiğinden çok ilgi çekmesine rağmen karmaşıklığı yüzünden kolayca yayılamadı. Ta ki Club Mystique'in sahipleri ilgiyi görüp her perşembe gecesi kulüplerinde bu dansın kurslarını vermeye başlayıncaya kadar... Radyo reklâmları ve fısıltı gazetesi sayesinde bir anda tüm şehir bu dansı tanır oldu. Kısa zamanda casino salsanın ilk Miamili uygulayıcıları yeni hareketler türetip şehrin çeşitli yerlerinde stüdyolar açtılar ve televizyon programlarında bu stili tanıttılar. Amerika kıtasına ilk gelişinden sadece 10 yıl kadar sonra, 90'lara gelindiğinde Miami stili çoktan dünyaya yayılmaya başlamıştı.

Aslında Miami stili salsa Küba stilinin modernleştirilmiş versiyonudur demek çok da yanlış olmaz. Temel adım olarak bazen Mambo; ama çoğunlukla Guepea kullanan bu stilde de hareketler yuvarlak hatlar taşır. Görsel olarak adım zenginliği kadar üst vücut kullanımı ve karmaşık kol hareketleri ön plana çıkar.

 Miami (Casino) ve Küba stilleri, yuvarlak yapılarından dolayı salsanın çember halinde dans edilmeye en uygun türleridir. Bugün dünya üzerinde bilinen Salsa Çemberi (Rueda De Casino) hareketleri, temellerini Küba stili salsadan alıyor olsa da hareketlerin çok büyük kısmı Casino stiline aittir.